Cami (ibadethane)

İslam


Allah
 Kur'an


Müslümanların kutsal ibadet mekanıdır. Arapça'dan gelen bir sözcüktür. Cem’ (Toplanma, bir araya gelme) kökünden gelen cami "toplayan, bir araya getiren yer, toplanma yeri" demektir. Her kıtada ve ülkede değişik göz alıcı mimari tarzlar ve süslemelerle yapılır. Mescit (Mescid) sözcüğü ise yine Arapça'daki secd(e)’den türeyip secdeye varılan yer, ibadet yeri demektir. İspanya'da yaşayan İslam Uygarlığı Endülüsler'den miras kalan ve cami demek olan ‘mezquita’ sözüğünün ‘mescid’den geldiği çok açık olup, İngilizce'de de bundan dolayı camiye ‘mosque’ denmektedir. Zaman içinde bu dini mimarilerde küçüklere mescit, büyüklere cami denilmiştir. Büyük camilere selatin camileri denir. Üstü açık yerlere namazgah denilmiştir.

Cami Özelikleri

Ana madde: Cami mimarisi
II. Hasan Camii; Fas.
II. Hasan Camii; Fas.
Mimar Sinan'ın başyapıtı Edirne'deki Selimiye Camii.
Mimar Sinan'ın başyapıtı Edirne'deki Selimiye Camii.

Kuranı Kerim'de camilerin imarı ve onarımı üzerine olan Tevbe suresinin 18. ayeti ve Muhammed'in cemaatle namazı ve hayratı öven hadislerini temel alan İslam dini mimarisi ilk mabet Kabe ile ve ilk mescit olan Kuba Mescidi ile başlamış, Mescid-i Nebevi ve Mescid-i Aksa ile devam ederek bütün üç kıtaya yayılmış ve günümüze kadar gelmiştir.

Emeviler döneminde Şam Ümeyye Camii, Kayravan Camii; Abbasiler döneminde Samerra Camii; Tolunoğulları döneminde Tolunoğlu Camii; Fatımiler döneminde El-Ezher Camii; Endülüs'te Kurtuba Camii; Selçuklular zamanında Ulu camiler; Osmanlılarda selatin camileri dikkat çeken yapılardır. Büyük camiler, etrafında medrese, mektep, aşhane, hastane gibi yapılarla birer imaret (külliye)dir.

“Çok sayıda küçük kubbe içeren Osmanlı camilerinin merkezcil yerleşim düzeni ve piramit biçimli kütlesi, en azından form olarak, bir Uygur resminde tasvir edilen gök tapınağından yola çıkılarak oluşturulmuş ve 8.-10. yüzyıllarda Kökşibagan’da cami mimarisine uygulanmış gibi görünmektedir. Aya Sofya örneğinin önemli teknik özellikler ortaya koyduğuna hiç şüphe yoktur. Ancak çok kubbeli Osmanlı camilerinde estetik özellik olarak, her biri yüksek bir ayak üzerinde duran dört kubbeli Bizans kilisesinin çoğul görüntüsüne değil, Kökşibagan’da erişilen ahenge öykünme vardır. Gerçekten de merkezcil haçvari eksenli plân, Osmanlı dervişlerinin felekleri, belki de vahdet-i vücud anlayışla evrensel ahengin grafik simgesi haline gelmiş ve derviş taçlarının üst kısmında resmedilmiştir.” (Esin, sy.114)

“8. yüzyılda, İslam'ın zaferinin ardından bu Türk meliki kentini (Buhara) terk etti, kent sakinleri İslam dinine geçti ve bir mescit inşa ettiler. 8. ya da 11. yüzyıla tarihlendirilen bu mescit, hem Uygur kozmogrofik resim sanatına hem de piramit biçiminde düzenlenmiş dokuz kubbeli Oğuz hükümdar ikametgâhına benzemesi nedeniyle, inşasında daha eski gök tapınaklarından esinlenilmiş olabilir. Ne var ki, Müslümanlıkta cemaatle birlikte yapılan ibadette geniş bir alana ihtiyaç duyulması yüzünden hücreler arasındaki duvarlar kaldırıldı ve sütunlar kubbelerin ağırlığını taşıyacak biçimde yapıldı. Böylece piramit düzenindeki çok kubbeli Türk kapalı mescitlerinin ilk örneği geliştirilmiş gibi görünüyor.” (Esin, 122)Selçuklularda sahın kargir ayaklar ve sütunlarla, çok kubbeli örtülüydü. Osmanlılarda ise dört kalın fil ayağına oturan ana kubbeli camiye geçilmiştir. Türkler bir yeri fethettikten sonra önce toplumun bütün ihtiyaçlarını karşılayacak bütüncül binalar yaparlardı. İmaret kültürü denilen bu olgu, İslam kültürünün temelidir.

Cami Mühendisliği

Sultanahmet Camii, İstanbul
Sultanahmet Camii, İstanbul
Larabanga Camii, dünyanın en eski camilerindendir
Larabanga Camii, dünyanın en eski camilerindendir

Camilerde kullanılan ana malzeme taş, tuğla, demir, ağaç, toprak, mozaik, kiremit, somaki, kum, kireç, alçı, horasan, kereste, çivi, pirinç, bakır, kurşun, çinko, mermer, cam, çini, altın, gümüştür. Topraktan yapılana kerpiç, taş-tuğla olana kargir, ağaçtan olana ahşap, yarı ahşap yarı kargir olana nimkargir denir. Kargir yapılarda yontma, kesme küfeki taşı kullanılmıştır. Yapı ustalarının her biri ayrı bölümlerde çalışır: Rençber, lağımcı, hamamcı, doğramacı, sıvacı, camcı, tüfenkçi, çilingir, hamal, katip, haseki, harbeci, mutemed, kapıcı, yeniçeri katibi, duvarcı, kemerci, kubbeci, minareci, neccar, dülger, çinici, nakkaş, oymacı, sütuncu, senktraş. Osmanlı’da ilk dönem camilerde tuğla kullanılmış, fetihten sonra kesmetaş yaygınlaşmış, tuğlalar kubbe, kemer ve hatıllarda yer almıştır.

Bir cami inşaatı büyük bir camide şu seyri izlerdi: Mimarlar, caminin planını çizer, ölçüleri çıkarır ve çamur veya tahta bir maketini çıkarıp padişaha sunardı. (Arseven, 1955: 747vd.)

Bu plana göre cami şu kısımlardan meydana geliyordu: Dış avlu (harim), duvarlar, iç avlu (harem), döşemeler, sahın (cami iç meydanı), kürsü, mihrap, minber, mahfiller, mükebbire, son cemaat yeri, kubbeler, kemerler, kasnak, minare, şadırvan, muvakkithane, imam ve müezzin odaları, musalla taşı, hela, kapılar ve pencereler, sütunlar, sofalar, ışıklandırma, şamdanlar, avizeler, kandiller, dolap ve çekmeceler, ayakkabılıklar, halılar, hat levhaları, saatler, bahçe ve ağaçlandırma, türbe, hazire.

Binanın nerede yapılacağı, zemin ve çevreyle uyumuna dikkat edilirdi. Anıt eserlerin şehre yerleştirilmesi bir plana göreydi. Cephe, yer, simetriklik, vezin ve ritim hesaplanırdı. Cami avlularına yine en uyumlu şekilde ve mükemmel bir ahenkle ağaç dikilmesi ve çevrenin yeşillendirilmesi önemliydi. Yapı külliye ise, bütün cami, medrese, aşevi, mektep, çarşı planları çıkarılırdı. Mimarlar, ısı, ses ve ışık düzenini, havadarlık ve iç süslemeleri ayrıntılarıyla çıkarırdı. Temel atmaya çok önem verilir, uğurlu bir günde, eşref saatinde hafriyata başlanır ve temel atılırdı. Devlet yöneticileri hazır bulunur, temele altın atılırdı. Dualarla temel atılırken, mimara, bina eminine, bina kalfasına hilat giydirilir, kurbanlar kesilirdi. Temel çukuru açılıp, kazıklar çakılır, aralara kemer örülür, aralarda su biriktirilir ve köprülük od taşı döşenir. İşçiler paydosla evlerine gider, nöbetçiler kalır. İnşaatta hiç kimse zulümle çalıştırılmaz, herkese hakkı verilir. Yalnız, malzemeden çalanlar şiddetle cezalandırılır. Çiniler İznik ve Kütahya’dan, keresteler Karadeniz’den, mermer Marmara adasından, kesmetaşlar Bakırköy’den, çivi İzmit’ten gelir. Bütün malzemeler yerlidir.

Taş taşımada, sütun kaldırma ve indirmede sırık hamalları kullanılır. Zemin sathının 4 arşın altından satha kadar köprülük od taşı döşendikten sonra, duvarların inşasına geçilir. Genellikle zeminle kubbe arası büyük camide en az 50 zira’dır. Kubbe, kemer, duvar bağlamalarında demir civatalar kullanılır. Sütunlar mermer olup dışardan getirilir. Duvar taşları, demir kenetlerle birbirine bağlıdır. Kenetler beş kileden birbuçuk okkaya kadar ağırlıktadır. Taşların arasına kalın demir çiviler, yani zıvana denilen çubuklar sokulur, kurşun dökülür. Sütun başlıklarının altında kurşun levha zıvanalarla raptedilir.

Binanın her yanı içten ve dıştan kereste iskelelerle kuşatılır. Cümle kapıları önündeki döşemeye aşınmayı önlemek için porfir taşı konulur. Direk, kemer, kazık, çerçeve işlerinde çıralı çam; kapı ve kanatlarda ceviz, şimşir, meşe, elma kerestesi kullanılır. Tuğlalar Fatih devrinde 4,5x28x28 ölçülerindeydi. Hatıl tuğlaları ise 3 cm’dir. Kiremitlerin boyu 18 parmak, ağırlığı 460 dirhemdir. Kum, kireç ve horasandan yapılan harç zenbille taşınır. Çinilerde alçı harcı, sıvalarda kıtıklı (keten elyafı) harç kullanılır. Neme müsait duvarlarda koyun yünü, yumurta akı katılır. Örümceklerin ağ kurmaması için devekuşu yumurtası harca katılır.

İnşaatta kullanılan ölçüler: Başparmak ucundan boğuma kadar olan ölçüye boğum; başparmağın yanlamasına kalınlığına parmak denirdi. 1 arşın 60 parmaktı. I. Ahmet zamanında 1 zira 24 parmak oldu, boğuma parmak denildi. 1 parmak 10 iplikti. Amme ziraı 100 eski parmak ve bu da 32 kerah idi

Cami özellikleri

Camiye cümle kapısından sahına girilir, tam karşıda kıble duvarı ve ortasında her zaman cümle kapısının karşısında mihrap bulunur. Orta sahının yanları revakların altındaki yan sahındır ve yüksekçe olursa yan sofalar denir. Başlıca kısımlar:

Pencere: Kubbede ve duvarlarda iki-üç sıradır, alttakiler düz atkılı ve düz camlı, üsttekiler kemerli ve renkli işlemeli camlıdır. Işık belli bir miktar ve ölçüyle pencereden sahına girer.

Mihrap: İmamın durduğu yer, çıkıntılıdır.

Duvar:Kerpiç, tuğla, kaba yontmataş, tuğla hatıllı taş duvar, kesmetaş. Pencere ve kapı kemerleri ve atkılarındaki duvara ayaklama denir. Dış duvar kaplaması mermer, iç duvar kaplaması çini olur. Duvar üstleri üçgen veya değirmidir.

Minber: İmamın hutbe okumak için çıktığı yer. Mihrabın sağındadır.

Kürsü: Vaaz yeri.

Muvakkithane: Dış avlu kapısı yanındaki vakit tayini binası. Muvakkit, güneş saatiyle ezan saatini ayarlar.

Hünkar Mahfeli: Selatin camilerinde padişahların namaz kıldığı yer.

Son Cemaat Yeri: Namazın ilk vaktine gelemeyenler için ayrılmış yer.

Minare: Müezzinin çıkıp ezan okuduğu yer.

Şerefe: Minare gövdesindeki bir veya birçok balkon. Müezzinin durduğu yer.

Mahya: İki minare arasına asılan ışıklı yazı levhası.

Mahfil: Camilerde parmaklıkla ayrılmış yüksek yer.

Hazire: Camiyi yaptıranın, ailesinin, devlet erkanının lahitlerinin bulunduğu yer.

İmam odası: İmam ve müezzinin odası.

Şadırvan: Elbise askılıkları ve oturma sehpaları, içinde su bulunan hazne, musluklar, takunyaları bulunan avlu ortasındaki abdest yeri.

Avlu: Caminin giriş kapısına bakan geniş alan.

Gasilhane: Cenaze yıkamak için ayrılan yer. Ortasında teneşir tahtası, su araçları, yıkayıcı elbisesi, çizmesi, önlüğü, tabut, tabut yeşil örtüsü bulunur.

Tuvalet: Avluda yer alan eski taşlı veya yeni taşlı, tek veya birçok bölümlü ayakyolu.

Ayakkabılık: Cami kapısı girişinde dışta veya içte, yanlarda bulunan raflı, dolaplı sistem.

Kitabe: Cami ana kapısı üzerinde, Arap harfleriyle, caminin tarihi ve mimarına ait bilgiler ihtiva eden levha.

Hat: Cami tavanında, tavan katında bulunan bant halinde yahut levha halindeki yazılar.

Sütun: Anakubbenin yaslandığı ayaklar. Şadırvan ve dış ya da iç avlunun, son cemaat yerinin direkleri.

Merdiven: Subasman üzerine yapılmış camilerde, camiye çıkılan basamaklı yer.

Kapılar: Dış kapılar avluda, son cemaat kapısı ve anakapı.

Türbe: Genellikle kubbeli, camiye bitişik, etrafı açık mezarlık.

Kurs odaları: Külliyelerde imamların öğrencilere ders verdiği yerler.

Yer örtüsü: Hemen her camide halı. Son cemaat yerinde hasır, muşamba örtüler.

Kapı örtüsü: Kenarları işlemeli kalın muşamba örtü.

Avize: Yüzlerce tek kandil veya ortada büyük bir avize.

Vaiz: İbadethanelerde, genellikle camilerde güzel nasihatler veren, kürsüde oturarak her gün veya cuma namazı öncesinde ayet ve hadislerle cemaate dersler veren hoca.

Kubbe: Camiler başta olmak üzere yapılarda yarım küre şeklindeki dam. Kasnak, kemer, tavan ve pencereleri vardır. En büyük kubbe Selimiye Camii kubbesidir.

Musalla taşı: Camilerde cenzelerin üzerine konulup cenaze namazının imam tarafından önünde kıldırıldığı taş.

Mimar Sinan veya Koca Mîmâr Sinân Ağa (Osmanlı Türkçesi: قوجه معمار سنان آغا) (d. 29 Mayıs 1489 Ağırnas Kayseri - ö. 9 Nisan 1588, İstanbul)[1], Osmanlı mimarıdır.

Hayatı

Mimar Sinan, Kayseri'nin Ağırnas köyünde (Ermeni[2][3][4][5] Rum[6][7][8][9]) doğmuştur. 9 nisan 1588 yılında ölmüştür. 1511'de Yavuz Sultan Selim zamanında devşirme olarak İstanbul'a gelmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Mimar Sinan'ın naaşı antropolojik incelemeye alınmış fakat sonuç açıklanmamıştı.

Mimar olarak Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferine katıldı. 1521 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın Belgrad Seferine Yeniçeri olarak katıldı. 1522’de Rodos Seferine Atlı Sekban olarak katılıp, 1526 Mohaç Meydan Muharebesi'nden sonra, gösterdiği yararlıklar sebebiyle takdir edilerek Acemi Oğlanlar Yayabaşılığına (Bölük Komutanı) terfi ettirildi.

1533 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın İran Seferi sırasında Van Gölü'nde karşı sahile gitmek için Mimar Sinan iki haftada üç adet kadırga yapıp donatarak büyük itibar kazandı. İran Seferinden dönüşte, Yeniçeri Ocağında itibarı yüksek olan Hasekilik rütbesi verildi. Bu rütbeyle, 1537 Korfu, Pulya ve 1538 Moldavya seferlerine katıldı. 1538 yılında Hassa başmimarı oldu. Mimar Sinan, baş mimarlık görevine I. Süleyman,II. Selim ve III. Murat zamanında yapmıştır. Mimar Sinan’ın, Mimarbaşılığa getirilmeden evvel yaptığı üç eser dikkat çekicidir. Bunlar: Halep’te Husreviye Külliyesi, Gebze’de Çoban Mustafa Külliyesi ve İstanbul’da Hürrem Sultan için yapılan Haseki Külliyesidir. Halep’teki Hüsreviye Külliyesinde, tek kubbeli cami tarzı ile, bu kubbenin köşelerine birer kubbe ilave edilerek yan mekanlı cami tarzı birleştirilmiş ve böylece Osmanlı mimarlarının İznik ve Bursa’daki eserlerine uyulmuştur. Külliyede ayrıca, avlu, medrese, hamam, imaret ve misafirhane gibi kısımlar bulunmaktadır. Gebze’deki Çoban Mustafa Paşa Külliyesinde renkli taş kakmalar ve süslemeler görülür. Külliyede cami, türbe ve diğer unsurlar ahenkli bir tarzda yerleştirilmiştir. Mimar Sinan’ın İstanbul’daki ilk eseri olan Haseki Külliyesi, devrindeki bütün mimari unsurları taşımaktadır. Cami, medrese, sübyan mektebi, imaret, darüşşifa ve çeşmeden oluşan külliyede cami, diğer kısımlardan tamamen ayrıdır.

Mimar Sinan’ın Mimarbaşı olduktan sonra verdiği üç büyük eser, onun sanatının gelişmesini gösteren basamaklardır. Bunların ilki İstanbul'daki Şehzade Camii ve külliyesidir. Dört yarım kubbenin ortasında merkezi bir kubbe tarzında inşa edilen Şehzade Camii, daha sonra yapılan bütün camilere örnek teşkil etmiştir.

Mimar Sinan heykeli, Büyükçekmece, İstanbul
Mimar Sinan heykeli, Büyükçekmece, İstanbul

Süleymaniye Camii, Mimar Sinan’ın İstanbul’daki en muhteşem eseridir. Kendi tabiriyle kalfalık döneminde, 1550-1557 yılları arasında yapılmıştır.

Mimar Sinan’ın en büyük eseri ise, seksen yaşında yaptığı ve "ustalık eserim" diye takdim ettiği, Edirne’deki Selimiye Camiidir (1575).

Mimar Sinan, Mimarbaşı olduğu sürece birbirinden çok değişik konularla uğraştı. Zaman zaman eskileri restore etti. Bu konudaki en büyük çabalarını Ayasofya için harcadı. 1573’te Ayasofya’nın kubbesini onararak çevresine, takviyeli duvarlar yaptı ve eserin bu günlere sağlam olarak gelmesini sağladı. Eski eserlerle abidelerin yakınına yapılan ve onların görünümlerini bozan yapıların yıkılması da onun görevleri arasındaydı. Bu sebeplerle Zeyrek Camii ve Rumeli Hisarı civarına yapılan bazı ev ve dükkanların yıkımını sağladı.

İstanbul caddelerinin genişliği, evlerin yapımı ve lağımların bağlanmasıyla uğraştı. Sokakların darlığı sebebiyle ortaya çıkan yangın tehlikesine dikkat çekip bu hususta ferman yayınlattı. Günümüzde bile bir problem olan İstanbul’un kaldırımlarıyla bizzat ilgilenmesi çok ilgi çekicidir.

Mimar Sinan 84 cami, 52 mescit, 57 medrese, 7 darül-kurra, 20 türbe, 17 imaret, 3 darüşşifa (hastane), 5 su yolu, 8 köprü, 20 kervansaray, 36 saray, 8 mahzen ve 48 de hamam olmak üzere 365 eser vermiştir. Büyükçekmece Köprüsü üzerinde kazılı olan mührü, onun aynı zamanda mütevazı kişiliğini de yansıtmaktadır. Mühür şöyledir: El-fakiru l-Hakir Ser Mimaranı Hassa.Yani"Değersiz ve muhtac kul, Saray özel mimarlarının başkanı" demektir. Eserlerinin bir kısmı İstanbul’dadır. 1588'de İstanbul'da vefat eden Mimar Sinan, Süleymaniye Camii'nin yanında kendi yaptığı sade türbeye gömüldü.

Mimar Sinan Türbesi, İstanbul Müftülüğü'nün sütunlu kapısından çıkınca hemen solda, iki caddenin kesiştiği noktada Fetva Yokuşu sonunda solda, Süleymaniye Camii'nin Haliç duvarının önünde, beyaz taşlı sade bir türbedir

Mimar Sinan 1566
Mimar Sinan 1566

Eserleri [10]

Camiler

  1. İstanbul Süleymâniye Câmii,
  2. İstanbul Şehzâdebaşı Câmii,
  3. Haseki Hürrem Câmii,
  4. Mihrimah Sultan Camii (Edirnekapı’da),
  5. Osman Şah Vâlidesi Câmii (Aksaray’da),
  6. Sultan Bâyezîd Kızı Câmii (Yenibahçe’de),
  7. Ahmed Paşa Câmii (Topkapı’da),
  8. Rüstem Paşa Câmii (Tahtakale’de),
  9. Mehmed Paşa (Sokullu) Câmii (Kadırga Limanında),
  10. İbrâhim Paşa Câmii (Silivrikapı’da),
  11. Bâli Paşa Câmii (Hüsrev Paşa Türbesi yakınında,
  12. Hacı Evhad Câmii (Yedikule yakınında),
  13. Kazasker Abdurrahmân Çelebi Câmii (Molla Gürânî’de),
  14. Mahmûd Ağa Câmii (Ahırkapı yakınında),
  15. Odabaşı Câmii (Yenikapı yakınında),
  16. Hoca Hüsrev Câmii (Kocamustafapaşa’da),
  17. Hamâmî Hâtun Câmii (Sulumanastır’da),
  18. Defterdar Süleymân Çelebi Câmii (Üsküplü Çeşmesi yakınında),
  19. Ferruh Kethüdâ Câmii (Balat Kapısı içinde),
  20. Yunus Bey Câmii (Balat’ta),
  21. Hürrem Çavuş Câmii (Yenibahçe yakınında),
  22. Sinan Ağa Câmii (Kâdı Çeşmesi yakınında),
  23. Ahî Çelebi Câmii (İzmir İskelesi yakınında),
  24. Süleymân Subaşı Câmii (Unkapanı’nda),
  25. Zâl Mahmûd Paşa Câmii (Eyüp’te),
  26. Nişancı Paşa Çelebi Câmii (Kiremitlik’te),
  27. Kasım Paşa Câmii (Tersâne yakınında),
  28. Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Azapkapısı’nda),
  29. Kılıç Ali Paşa Camii (Tophane’de),
  30. Muhiddin Çelebi Câmii (Tophâne’de),
  31. Molla Çelebi Câmii (Tophâne Beşiktaş arasında),
  32. Ebü’l-Fazl Câmii (Tophâne üstünde),
  33. Şehzâde Cihangir Câmii (Tophâne’de),
  34. Sinan Paşa Camii (Beşiktaş’ta),
  35. Mihrimah Sultan Câmii (Üsküdar’da, iskelede),
  36. Eski Vâlide Câmii (Üsküdar’da),
  37. Şemsi Ahmed Paşa Câmii (Üsküdar’da),
  38. İskender Paşa Câmii (Kanlıca’da),
  39. Çoban Mustafa Paşa Câmii (Geğbüze’de),
  40. Pertev Paşa Câmii (İzmit’te),
  41. Rüstem Paşa Câmii (Sapanca’da),
  42. Rüstem Paşa Câmii (Samanlı’da),
  43. Mustafa Paşa Câmii (Bolu’da),
  44. Ferhad Paşa Câmii (Bolu’da),
  45. Mehmed Bey Câmii (İzmit’te),
  46. Osman Paşa Câmii (Kayseri’de),
  47. Hacı Paşa Câmii (Kayseri’de),
  48. Cenâbî Ahmed Paşa Câmii (Ankara’da),
  49. Lala Mustafa Paşa Câmii (Erzurum’da),
  50. Sultan Alâeddin Selçûkî Câmiinin (Çorum’da) yenilenmesi,
  51. Abdüsselâm Câmiinin (İzmit’te)yenilenmesi,
  52. Kiliseden dönme Eski Câminin (İznik’te)Sultan Süleymân tarafından yeniden yaptırılması,
  53. Hüsreviye (Hüsrev Paşa)Câmii (Haleb’de),
  54. Sultan Murâd Câmii (Manisa’da),
  55. Orhan Câmiinin (Kütahya’da)yenilenmesi,
  56. Kâbe-i şerîfin kubbelerinin tâmiri,
  57. Hüseyin Paşa Câmii (Kütahya’da),
  58. Rüstem Paşa Câmii (Bolvadin’de),
  59. Sultan Selim Câmii (Karapınar’da),
  60. Sultan Süleymân Câmii (Şam, Gök Meydanda),
  61. Sultan Selim Câmii (Edirne’de),
  62. Taşlık Câmii (Mahmûd Paşa için, Edirne’de),
  63. Defterdar Mustafa Çelebi Câmii (Edirne’de),
  64. Haseki Sultan Câmii (Edirne, Mustafa Paşa Köprüsü başında),
  65. Cedid Ali Paşa Câmii (Babaeski’de),
  66. Sokullu Mehmed Paşa Câmii (Hafsa’da, Trakya),
  67. Sokullu MehmedPaşa Câmii (Burgaz’da),
  68. Semiz Ali Paşa Câmii (Ereğli’de),
  69. Bosnalı MehmedPaşa Câmii (Sofya’da),
  70. Sofu MehmedPaşa Câmii (Hersek’te),
  71. FerhadPaşa Câmii (Çatalca’da),
  72. Maktul Mustafa Paşa Câmii (Budin’de),
  73. Firdevs Bey Câmii (Isparta’da),
  74. Memi Kethudâ Câmii (Ulaşlı’da),
  75. Tatar Han Câmii (Kırım, Gözleve’de),
  76. Rüstem Paşa Câmii (Rodoscuk’ta),
  77. Vezir Osman Paşa Câmii (Tırhala’da),
  78. Rüstem Kethüdâsı Mehmed Bey Câmii (Tırhala’da),
  79. Mesih Mehmed Paşa Câmii (Yenibahçe’de).

Medreseler

  1. Sultan Süleymân Medresesi (Mekke’de),
  2. Süleymâniye Medreseleri (İstanbul’da),
  3. Yavuz Sultan Selim Medresesi (Halıcılar Köşkünde),
  4. Sultan Selim Medresesi (Edirne’de),
  5. Sultan Süleymân Medresesi (Çorlu’da),
  6. Şehzâde Sultan Mehmed Medresesi (İstanbul’da),
  7. Haseki Sultan Medresesi (Avratpazarı’nda),
  8. Vâlide Sultan Medresesi (Üsküdar’da),
  9. Kahriye Medresesi (Sultan Selim yakınında),
  10. Mihrimah Sultan Medresesi (Üsküdar’da),
  11. Mihrimah Sultan Medresesi (Edirnekapı’da),
  12. MehmedPaşa Medresesi (Kadırga’da),
  13. MehmedPaşa Medresesi (Eyüp’te),
  14. Osman Şah Vâlidesi Medresesi (Aksaray yakınında),
  15. Rüstem Paşa Medresesi (İstanbul’da),
  16. Ali Paşa Medresesi (İstanbul’da), 17i.lşiplş.ml.çmö)AhmedPaşa Medresesi (Topkapı’da),
  17. Sofu MehmedPaşa Medresesi (İstanbul’da),
  18. İbrâhim Paşa Medresesi (İstanbul’da),
  19. Sinân Paşa Medresesi (Beşiktaş’ta),
  20. İskender Paşa Medresesi (Kanlıca’da),
  21. Kasım Paşa Medresesi,
  22. Ali Paşa Medresesi (Babaeski’de),
  23. Mısırlı Mustafa Paşa Medresesi (Geğbüze’de),
  24. Ahmed Paşa Medresesi (İzmit’te),
  25. İbrâhim Paşa Medresesi (Îsâ Kapısında),
  26. Şemsi Ahmed Paşa Medresesi (Üsküdar’da),
  27. Kapı Ağası Mahmûd Ağa Medresesi (Ahırkapı’da),
  28. Kapıağası Câfer Ağa Medresesi (Soğukkuyu’da),
  29. Ahmed Ağa Medresesi (Çapa’da),
  30. Hâmid Efendi Medresesi (Filyokuşu’nda),
  31. Mâlûl Emir Efendi Medresesi (Karagümrük’te),
  32. Ümm-i Veled Medresesi (Karagümrük’te),
  33. Üçbaş Medresesi (Karagümrük’te),
  34. Kazasker Perviz Efendi Medresesi (Fâtih’te),
  35. Hâcegizâde Medresesi (Fâtih’te),
  36. Ağazâde Medresesi (İstanbul’da),
  37. Yahya Efendi Medresesi (Beşiktaş’ta),
  38. Defterdar Abdüsselâm Bey Medresesi (Küçükçekmece’de),
  39. Tûtî Kâdı Medresesi (Fâtih’te),
  40. Hakîm Mehmed Çelebi Medresesi (Küçükkaraman’da),
  41. Hüseyin Çelebi Medresesi (Çarşamba’da),
  42. Şahkulu Medresesi (İstanbul’da),
  43. Emin Sinân Efendi Medresesi (Küçükpazar’da),
  44. Yunus Bey Medresesi (Draman’da),
  45. Karcı Süleyman Bey Medresesi,
  46. Hâcce Hâtun Medresesi (Üsküdür’da),
  47. Defterdar Şerifezâde Medresesi (Kâdıçeşmesi’nde),
  48. Kâdı Hakîm Çelebi Medresesi (Küçükkaraman’da),
  49. Kirmasti Medresesi,
  50. Sekban Ali Bey Medresesi (Karagümrük’te),
  51. Nişancı MehmedBey Medresesi (Altımermer’de),
  52. Kethüdâ Hüseyin Çelebi Medresesi (SultanSelim’de),
  53. Gülfem Hâtun Medresesi (Üsküdar’da),
  54. Hüsrev Kethüdâ Medresesi (Ankara’da),
  55. Mehmed Ağa Medresesi (Çatalçeşme’de).

Dârülkurrâlar

  1. SultanSüleymanHanDârülkurrâası (İstanbul’da),
  2. Vâlide Sultan Dârülkurrâsı (Üsküdar’da),
  3. Hüsrev Kethüdâ Dârülkurrâsı (İstanbul’da),
  4. Mehmed Paşa Dârülkurrâsı (Eyüp’te),
  5. Müftü Sa’di Çelebi Dârülkurrâsı (Küçükkaraman’da),
  6. Sokullu MehmedPaşa Dârülkurrâsı (Eyüp’te),
  7. Kâdızâde Efendi Dârülkurrâsı (Fâtih’te).

Türbeler

  1. Sultan Süleymân Türbesi (Süleymaniye’de),
  2. Şehzâde Sultan MehmedTürbesi (Şehzâdebaşı’nda),
  3. SultanSelim Türbesi (Ayasofya civârında),
  4. Hüsrev Paşa Türbesi (Yenibahçe’de),
  5. ŞehzâdelerTürbesi (Ayasofya’da),
  6. Vezir-i âzam RüstemPaşa Türbesi (Şehzâde Türbesi yakınında),
  7. Ahmed Paşa Türbesi (Eyüp’te),
  8. MehmedPaşa Türbesi (Topkapı’da),
  9. Çocukları için inşâ ettiği türbe,
  10. Siyavuş Paşa Türbesi (Eyüp’te),
  11. Siyavuş Paşanın çocukları için yapılan türbe (Eyüp’te),
  12. Zâl Mahmûd Paşa Türbesi (Eyüp’te),
  13. Şemsi Ahmed Paşa Türbesi (Üsküdar’da),
  14. Yahya Efendi Türbesi (Beşiktaş’ta),
  15. Arap AhmedPaşa Türbesi (Fındıklı’da),
  16. HayreddinPaşa Türbesi (Beşiktaş’ta),
  17. Kılıç Ali Paşa Türbesi (Tophâne’de),
  18. Pertev Paşa Türbesi (Eyüp’te),
  19. Şâh-ı Hûban Türbesi (Üsküdar’da,
  20. Haseki Hürrem Sultan Türbesi (Süleymaniye’de).

İmâretler

  1. SultanSüleymân İmâreti (Süleymaniye’de),
  2. Haseki Sultan İmâreti (Mekke’de),
  3. Haseki Sultan İmâreti (Medîne’de),
  4. Mustafa Paşa Köprüsü başında bir imâret (Edirne’de),
  5. SultanSelim İmâreti (Karapınar’da),
  6. SultanSüleymân İmâreti (Şam’da),
  7. Şehzâde Sultan Mehmed İmâreti (İstanbul’da),
  8. SultanSüleymân İmâreti (Çorlu’da),
  9. Vâlide Sultan İmâreti (Üsküdar’da),
  10. Mihrimah Sultan İmâreti (Üsküdar’da),
  11. Sultan Murâd İmâreti (Manisa’da),
  12. Rüstem Paşa İmâreti (Rodoscuk’ta),
  13. Rüstem Paşa İmâreti (Sapanca’da),
  14. MehmedPaşa İmâreti (Burgaz’da),
  15. MehmedPaşa İmâreti (Hafsa’da),
  16. Mustafa Paşa İmâreti (Geğbüze’de),
  17. MehmedPaşa İmâreti (Bosna’da).

Dârüşşifâlar

  1. SultanSüleymân Dârüşşifâsı (Süleymaniye’de),
  2. Haseki Sultan Dârüşşifâsı (Haseki’de),
  3. Vâlide Sultan Dârüşşifâsı (Üsküdar’da)

Su Yolları Kemerleri

  1. Bend Kemeri (Kağıthâne’de),
  2. Uzun Kemer (Kemerburgaz’da),
  3. Muglava Kemeri (Kemerburgaz’da),
  4. Gözlüce Kemer (Cebeciköy’de),
  5. Müderris köyü yakınındaki kemer (Kemerburgaz’da).

Köprüler

  1. Büyükçekmece Köprüsü,
  2. Silivri Köprüsü,
  3. Mustafa Paşa Köprüsü (Meriç üzerinde),
  4. Sokullu MehmedPaşa Köprüsü (Tekirdağ’da),
  5. Odabaşı Köprüsü (Halkalıpınar’da),
  6. Kapıağası Köprüsü (Harâmidere’de),
  7. MehmedPaşa Köprüsü (Sinanlı’da),
  8. Vezir-i âzam Mehmed Paşa (Mostar) Köprüsü (Bosna’da, Vişigrad kasabasında).

Kervansaraylar

  1. Kervansaray (Sultan Süleymân İmâreti yakınında),
  2. Kervansaray (Büyükçekmece’de),
  3. RüstemPaşa Kervansarayı (Rodosçuk’ta),
  4. KebecilerKervansarayı (Bitpazarı’nda),
  5. Rüstem Paşa Kervansarayı (Galata’da),
  6. Ali Paşa Kervansarayı (Bursa’da),
  7. Ali Paşa Kervansarayı (Bitpazarı’nda),
  8. Pertev Paşa Kervansarayı (Vefâ’da),
  9. Mustafa Paşa Kervansarayı (Ilgın’da),
  10. Rüstem Paşa Kervansarayı (Sapanca’da),
  11. Rüstem Paşa Kervansarayı (Samanlı’da),
  12. Rüstem Paşa Kervansarayı (Karışdıran’da),
  13. RüstemPaşa Kervansarayı (Akbıyık’ta),
  14. Rüstem Paşa Kervansarayı (Karaman Ereğlisi’nde),
  15. Hüsrev Kethüdâ Kervansarayı (İpsala’da)
  16. MehmedPaşa Kervansarayı (Hafsa’da),
  17. Mehmed Paşa Kervansarayı (Burgaz’da),
  18. RüstemPaşa Kervansarayı (Edirne’de),
  19. Ali Paşa Çarşısı ve Kervansarayı (Edirne’de),
  20. İbrâhim Paşa Kervansarayı (İstanbul’da).

Saraylar

  1. Saray-ı atîk tâmiri (Beyazıt’ta),
  2. Saray-ı cedîd-i hümâyûn tâmiri (Topkapı’da),
  3. Üsküdar Sarayının tâmiri (Üsküdar’da),
  4. Galatasarayın eski yerine yeniden inşâsı (Galatasaray’da),
  5. Atmeydanı Sarayının yeniden inşâsı (Atmeydanı’nda),
  6. İbrâhim Paşa Sarayı (Atmeydanı’nda),
  7. Yenikapı Sarayının yeniden inşâsı (Silivrikapı’da),
  8. Kandilli Sarayının yeniden inşâsı (Kandilli’de),
  9. Fenerbahçe Sarayının yeniden inşâsı (Fenerbahçe’de),
  10. İskender Çelebi Bahçesi Sarayının yeniden inşâsı (İstanbul şehir dışında),
  11. Halkalı Pınar Sarayının yeniden inşâsı (Halkalı’da),
  12. Rüstem Paşa Sarayı (Kadırga’da),
  13. MehmedPaşa Sarayı (Kadırga’da),
  14. Mehmed Paşa Sarayı (Ayasofya yakınında),
  15. MehmedPaşa Sarayı (Üsküdar’da),
  16. Rüstem Paşa Sarayı (Üsküdür’da),
  17. Siyavuş Paşa Sarayı (İstanbul’da),
  18. Siyavuş Paşa Sarayı (Üsküdar’da),
  19. Siyavuş Paşa Sarayı (Üsküdar’da),
  20. Siyavuş Paşa Sarayı (yine Üsküdar’da),
  21. Ali Paşa Sarayı (İstanbul’da),
  22. AhmedPaşa Sarayı (Atmeydanı’nda),
  23. Ferhad Paşa Sarayı (Bâyezîd civârında),
  24. Pertev Paşa Sarayı (Vefâ Meydanında),
  25. SinânPaşa Sarayı (Atmeydanı’nda),
  26. Sofu MehmedPaşa Sarayı (Hocapaşa’da),
  27. Mahmûd Ağa Sarayı (Yenibahçe’de),
  28. MehmedPaşa Sarayı (Halkalı yakınında Yergöğ’de),
  29. Şâh-ı Hûbân Kadın Sarayı (Kasımpaşa Çeşmesi yakınında),
  30. Pertev Paşa Sarayı (şehrin dışında),
  31. AhmedPaşa Sarayı (şehrin dışında),
  32. AhmedPaşa Sarayı (Taşra Çiftlik’te),
  33. AhmedPaşa Sarayı (Eyüp’te),
  34. Ali Paşa Sarayı (Eyüp’te),
  35. MehmedPaşa Sarayı (şehrin dışında, Rüstem Çelebi Çiftliğinde),
  36. Mehmed Paşa Sarayı (Bosna’da),
  37. Rüstem Paşa Sarayı (İskender Çelebi Çiftliğinde).

Mahzenler

  1. Buğday mahzeni (Galata Köşesinde),
  2. Zift Mahzeni (Tersâne-i Âmirede),
  3. Anbar (sarayda),
  4. Anbar (Has Bahçe Yalısında),
  5. Mutbak ve kiler (sarayda),
  6. Mahzen (Unkapanı’nda),
  7. İki adet anbar (Cebehâne yakınında),
  8. Kurşunlu Mahzen (Tophâne’de).

Hamamlar

  1. SultanSüleymân Hamamı (İstanbul’da),
  2. Sultan Süleymân Hamamı (Kefe’de),
  3. Üç Kapılı Hamam (Topkapısarayında),
  4. Üç Kapılı Hamam (Üsküdar Sarayında),
  5. Haseki SultanHamamı (Ayasofya yakınında),
  6. Haseki Sultan Hamamı (Bahçekapı’da),
  7. Haseki Sultan Hamamı (Yahudiler içinde),
  8. Vâlide SultanHamamı (Üsküdar’da),
  9. Vâlide SultanHamamı (Karapınar’da),
  10. Vâlide SultanHamamı (Cibâli Kapısında),
  11. Mihrimah SultanHamamı (Edirnekapı’da),
  12. Lütfi Paşa Hamamı (Yenibahçe’de),
  13. MehmedPaşa Hamamı (Galata’da),
  14. MehmedPaşa Hamamı (Edine’de),
  15. Kocamustafapaşa Hamamı (Yenibahçe’de),
  16. İbrâhim Paşa Hamamı (Silivrikapı’da),
  17. Kapıağası Yâkub Ağa Hamamı (Sulumanastır’da),
  18. Sinân Paşa Hamamı (Beşiktaş’ta),
  19. Molla Çelebi Hamamı (Fındıklı’da),
  20. Kaptan Ali Paşa Hamamı (Tophâne’de),
  21. Kaptan Ali Paşa Hamamı (Fenerkapı’da),
  22. Müfti Ebüssü’ûd Efendi Hamamı (Mâcuncu Çarşısında),
  23. Mîrmirân Kasımpaşa Hamamı (Hafsa’da),
  24. Merkez Efendi Hamamı (Yenikapı dışında),
  25. Nişancı Paşa Hamamı (Eyüp’te),
  26. Hüsrev Kethüdâ Hamamı (Ortaköy’de),
  27. Hüsrev Kethüdâ Hamamı (İzmit’te),
  28. Hamam (Çatalca’da),
  29. RüstemPaşa Hamamı (Sapanca’da),
  30. Hüseyin Bey Hamamı (Kayseri’de),
  31. Sarı Kürz Hamamı (İstanbul’da),
  32. Hayreddin Paşa Hamamı (Zeyrek’te),
  33. Hayreddin Paşa Hamamı (Karagümrük’te),
  34. Yâkub Ağa Hamamı (Tophâne’de),
  35. Haydar Paşa Hamamı (Zeyrek’te),
  36. İskender Paşa Hamamı,
  37. Odabaşı Behruzağa Hamamı (Şehremini’de),
  38. Kethüdâ Kadın Hamamı (Akbaba’da),
  39. Beykoz Hamamı,
  40. Emir Buhârî Hamamı (Edirnekapı dışında),
  41. Hamam (Eyüp’te),
  42. Dere Hamamı (Eyüp’te),
  43. Sâlih Paşazâde Hamamı (Yeniköy’de),
  44. Sultan Süleymân Hamamı (Mekke’de),
  45. HayreddinPaşa Hamamı (Tophâne’de),
  46. Hayreddin Paşa Hamamı (Kemeraltı’nda),
  47. Rüstem Paşa Hamamı (Cibâli’de),
  48. Vâlide SultanHamamı (Üsküdar’da) olmak üzere toplam 365 eseri vardır.

Not

  1. ^ Haydar Ali Diriöz, 'Sinan', Türk Ansiklopedisi, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 1980, C. XXIX, s. 55.
  2. ^ "Sinan, an Armenian architect": Chisholm, Hugh. The Encyclopaedia Britannica; A Dictionary of Arts, Sciences, Literature and General Information. 1910, page 426.
  3. ^ "Sinan, born an Armenian Christian": Peters, Ralph. Beyond Baghdad. 2005, page 82.
  4. ^ "Although Turks today bridle at the suggestion, Sinan was probably an Armenian.": Muller, Herbert. The Loom of History. 1958, page 305.
  5. ^ "the son of Greek or Armenian Christian parents": Ayliffe, Rosie. The Rough Guide to Turkey. 2003, page 145.
  6. ^ Encyclopædia Britannica "Sinan" maddesi
  7. ^ Byzantium and the Magyars, Gyula Moravcsik, Samuel R. Rosenbaum p. 28
  8. ^ Talbot Hamlin, Architecture Through the Ages, University of Michigan, p. 208
  9. ^ Mimar Sinan 16th
  10. ^ Haydar Ali Diriöz, a.g.e, s. 59-65.
Yayın yok.
Yayın yok.
Kaydol: Kayıtlar (Atom)